Ορισμένα θέματα τοποθετούνται πάνω από εμάς, λειτουργώντας ως «συμβολικό κεφάλαιο» [1] στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Η πανδημία είναι μία κατάσταση τώρα, σε αυτήν τη χρονική περίοδο της ζωής ευρύτερα, που, από μόνη της προσδιορίζεται ή θα προσδιοριστεί ως χρονικό ορόσημο. Αποτελεί ένα κοινό βίωμα, το οποίο είχε ιστορικό προηγούμενο, αυτό της ισπανικής γρίπης. Κάθε κοινωνικό γεγονός, είτε είναι πόλεμος, είτε είναι επιδημία, συνδέει τους ανθρώπους με ένα δυνατό δεσμό με την εκάστοτε κοινωνία. Παρά ταύτα, η πανδημία ως εξωτερικό γεγονός που «επιβλήθηκε» στον άνθρωπο ως κατάσταση, αλλά και ως κατάσταση που βιώνει και φέρει ο καθείς εσωτερικά κάθε ημέρα της ζωής του από εδώ και στο εξής, έφερε στο προσκήνιο κάτι που είχαμε ξεχάσει ή για να τεθεί αλλιώς … κάτι που απλώς είχαμε ξεχάσει τη δυναμική του, τη σημασία του: την αλληλεγγύη. Η έννοια της αλληλεγγύης διατρέχει ιστορικά αρκετές σημασίες ανά χρονικό πλαίσιο και εποχή.

Η Αλληλεγγύη κατά την κλασική αρχαιότητα αποδίδεται με την έννοια της ομόνοιας, στη σκέψη και τη δράση. Στη Ρωμαϊκή εποχή αποδίδεται με νομική χροιά και όπως αναφέρεται, «η λέξη Αλληλεγγύη στα ελληνικά, αντιστοιχεί στη λέξη solidarity στα αγγλικά (solidarite στα γαλλικά), η οποία προέρχεται από τον λατινικό όρο Solidis που βρίσκουμε στο Ρωμαϊκό και φεουδαρχικό δίκαιο, να περιγράφει τα μέλη ενός κτήματος (estate) που είναι αμοιβαία υπεύθυνα για την πληρωμή οποιουδήποτε χρέους αναλαμβάνει ένα μέλος της ομάδας»[2] . Στη Γαλλική Επανάσταση, «ο όρος αλληλεγγύη χρησιμοποιούνταν αντί για τον όρο αδελφότητα (Fraternite). O πρώτος, όμως, που ανέπτυξε συστηματικά την έννοια της Αλληλεγγύης ήταν ο Pierre Leroux το 1840, στο έργο του De L’ Humanite όπου πρότεινε την αντικατάσταση της έννοιας της χριστιανικής αγαθοεργίας, με την έννοια της Αλληλεγγύης»[3] . Ανατρέχοντας στα επιστημονικά διδάγματα της επιστήμης της Κοινωνιολογίας, ο A. Kont και ο Ε. Durkheim, βασικοί θεμελιωτές της επιστήμης της Κοινωνιολογίας, ήταν εκείνοι που μίλησαν πρώτοι με την έννοια που αποδίδεται σήμερα η σημασία της λέξης «αλληλεγγύη»: μίλησαν για «μηχανική» και «οργανική αλληλεγγύη», για «κοινωνική συνοχή»[4] .

Η πανδημία ως φαινόμενο λειτούργησε πιεστικά μεν, αλληλέγγυα δε: βάζοντας στο μικροσκόπιο και εντοπίζοντας κοινωνικά προβλήματα, κοινωνικές αδικίες, κοινωνικές διαδικασίες όλων των συστημάτων που συγκροτούν το συλλογικό γίγνεσθαι (πολιτικό, πολιτιστικό κ.ο.κ.) [5], κυρίως, μέσω της τεχνολογίας και δη των social media[6] , είδαμε μέσα σε έναν χρόνο, αλλαγές και δράσεις που αξίζουν να ενταχθούν στην έννοια της Αλληλεγγύης, της συνεισφοράς. Σε αυτό το σημείο πρέπει να διακριθεί [7] η αλληλεγγύη από την «φιλανθρωπία» και τις «καλές πράξεις»: όταν κανείς παρέχει οικονομική βοήθεια σε κάποιον άλλον που βρίσκεται σε δύσκολη θέση, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι αλληλέγγυος σε αυτόν. Το κίνητρο εδώ ενδέχεται να είναι το συναίσθημα της λύπης για τον άνθρωπο που θα βοηθήσει ή ακόμα και της ενσυναίσθησης. Στην έννοια της Αλληλεγγύης εμπεριέχεται πολύ έντονα η αίσθηση του «Εμείς» αντί για το «Εγώ» και της ισότητας μεταξύ αυτού που δίνει και λαμβάνει βοήθεια ως κεντρικά χαρακτηριστικά.

Όταν η τεχνολογία χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο ως εργαλείο, κάτι που στην προηγούμενη οικονομική κρίση του 2008 – 2014 δεν παρατηρήθηκε τόσο μαζικά, και όχι ως όρος ύπαρξης, δήλωσης ναρκισσιστικής παρουσίας, συμβαίνουν και αλλαγές που κινούν, συμβολικά μιλώντας, τον κόσμο. Δεν λειτουργούν όλες οι ομάδες πίεσης και γνώμης (ή σε όρους πολιτικούς – επιχειρηματικούς: «λόμπυ») ή και ενεργά μεμονωμένα άτομα εντός μιας κομματικής σκακιέρας ή κι ακόμη ακόμη και στο άλλο άκρο, αυτό της αναρχίας. Δυστυχώς, η απλή εμπλοκή (engagement) με τα κοινά ταυτίζεται ως επί το πλείστον με την κομματική ως πρακτική στην Ελλάδα, στο πλαίσιο ατομικών / συλλογικών δράσεων αλληλοβοήθειας σε έκτακτες περιπτώσεις όπως π.χ. μία πανδημία.

Η εκμετάλλευση αυτών των δράσεων με πολιτικό / κομματικό πρόσημο, ξεφεύγει και δεν ενδιαφέρει του παρόντος κειμένου[8] . Η πλειονότητα του κόσμου, όπως ξέσπασε το 1ο lockdown πέρισυ τον Μάρτιο 2020, δεν σκέφτηκε αμέσως πώς να εργαλειοποιήσει την όλη κατάσταση. Ανθρωπιά είναι κάτι που έχει κανείς μέσα του ως αναγνώριση παρουσίας στη ζωή, όπως υποστήριζε κι ο E. Goffman με την «ευγενική απροσεξία»[9] . Με αφορμή, λοιπόν, την πανδημία, τα παρακάτω, ξεχώρισαν, ίσως, κι ως χρόνιες ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και ανάγκες που δημιουργήθηκαν με τη δεύτερη κρίση που φέρει και που θα φέρει σύντομα μαζί της η πανδημία.

Ατομικές και συλλογικές πρωτοβουλίες συνεισφοράς

& Ομάδες και Δράσεις Κοινωνικής Αλληλεγγύης

1. Support ART workers – Η πρωτοβουλία εκφράζει τα αιτήματα των εργαζομένων του πολιτισμού. Η πρωτοβουλία Support Art Workers ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2020, κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown στην Ελλάδα[10] .

2. Η δράση «Καθ’ Οδόν» καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας, κουρεύει τους ανθρώπους που διαβιούν στο δρόμο με κίνητρο την προσωπική περιποίηση – “Barber on the way”.

3. Με σύνθημα «Μαγειρεύοντας για ήρωες», συνολικά 33 εστιάτορες της Σίνδου, μπήκαν στις κουζίνες τους και ξεκίνησαν να μαγειρεύουν για το νοσηλευτικό προσωπικό των κλινικών Covid της Θεσσαλονίκης[11] .

4. Ενδιαφέρουσα ομάδα και δράση επαγρύπνησης σε ό,τι αφορά τη διαχείριση ενημέρωσης σχετικά με τον Covid-19, η «Μένουμε Μαζί»: μία ιστοσελίδα που θέλει να αποτελέσει και να αποτελεί κόμβο συλλογής και διάδοσης πληροφοριών και εργαλείων, στηρίζοντας την αλληλεγγύη και κοινοποιώντας τη βοήθεια με την ευρεία έννοια και όχι μόνο για ευάλωτες ομάδες πληθυσμού[12] .

5. Η ομάδα «Μένουμε ενεργοί – υγεία, συλλογικότητα, αλληλεγγύη» με την ομώνυμη σελίδα στο Facebook, φέτος, έχει 83.000 ακόλουθους και αποτελεί μία ομάδα ενημέρωσης, αλληλεγγύης και διεκδικήσεων εν μέσω της πανδημίας.

6. «Η θεατρική ομάδα Μικρός Νότος δημιούργησε τα «Ρούχα με καρδιά», μία κοινωνική δράση για τη δημιουργία της πρώτης δεξαμενής βρεφικών, παιδικών και νεανικών ρούχων με σκοπό τη φύλαξη και διανομή τους σε όσους τα έχουν ανάγκη για παιδιά από 0 έως και 10 ετών»[13] .

7. Στα Χανιά της Κρήτης, δημιουργήθηκε η ομάδα «Επιχειρηματική Αλληλεγγύη στην Πράξη» συγκεντρώνοντας και μοιράζοντας τόνους τροφίμων την περίοδο της πανδημίας.

8. Η δημιουργία της πλατφόρμας καταγγελιών πολιτών, ανεξαρτήτων κομματικής κατεύθυνσης, “Repression Watch”. Η λειτουργία της αποσκοπεί στη συγκέντρωση υλικού (μαρτυρίες, φωτογραφίες και βίντεο) έχοντας ως συμμάχους την ομάδα Νομικής Βοήθειας, την τεχνική βοήθεια του menoumemazi.org, τις συλλογικότητες και τους κατοίκους της περιοχής της Κυψέλης[14] .

9. Ομάδα «Κανένας Μόνος / Καμία Μόνη»: Διεκδικήσεις και αιτήματα που έχουν να κάνουν με τον Covid – 19 και τη Δημόσια Υγεία[15] .

10. H πρωτοβουλία «Μένουμε Σπίτι» με 360.000 μέλη, πέρισυ, αποτέλεσε το μοναδικό γκρουπ στα social media, το οποίο είχε ενεργό ρόλο στην κινητοποίηση για βοήθεια των ηλικιωμένων με τα ψώνια σε καθημερινή βάση.

11. Πρωτοβουλία – γκρουπ «Κανένας μόνος: Αλληλεγγύη στις γειτονιές της Αθήνας», μέσω του διαδικτύου με κύριο σκοπό την αλληλοϋποστήριξη και την ενδυνάμωση όλων για όσο μένουμε σπίτι.

12. Ιστοσελίδα «Όχι κέρδη από την πανδημία» με κύρια αιτήματα τη συγκέντρωση πολιτών (1.000.000 υπογραφών) για να ζητηθεί από την Ε.Ε. να καταστούν εμβόλια και οι θεραπείες για την Covid-19 παγκόσμια δημόσια αγαθά. Η ίδια πρωτοβουλία υπάρχει και στην Κύπρο.

13. Πρωτοβουλία για το Βασικό Εισόδημα Πανδημίας, με την «απαίτηση την θεσμοθέτηση του Βασικού Εισοδήματος Πανδημίας».

14. Ομάδα αλληλοβοήθειας κατά του Covid-19.

15. Ομάδα ενημέρωσης και αλληλοβοήθειας ενάντια στην ασθένεια COVID-19.

16. Ομάδα αλληλοβοήθειας και επικοινωνίας Γκύζη – Πολυγώνου.

17. Ομάδα Αλληλοβοήθειας Κατοίκων Εξαρχείων.

18. Ομάδα αλληλοβοηθειας κατά του COVID Ελληνικό – Αργυρούπολη.

 

1)Bourdieu P., Πρακτικοί Λόγοι. Για τη θεωρία της δράσης, Αθήνα, Μτφ.: Τουτουντζή Ο., Πλέθρον, 2000.
2)http://hellenicplatform.org/wp-content/uploads/2016/09/e-book_alileggii.pdf , Βαθάκου Ε., Καρέτα Ε., Σαβράμη Μ., Λεωνίδου Μ., Sarli Μ., Ελληνική Πλατφόρμα για την Ανάπτυξη, Παγκόσμια Αλληλεγγύη και Δημοκρατική Συμμετοχή, στα πλαίσια του Προγράμματος “Development & Democracy” (2014 – 2015).
3)Stjerno S., “The idea of Solidarity in Europe”, European Journal of Social Law, No 3, Sep 2011, διαθέσιμο στον σύνδεσμο , http://soc.kuleuven.be .
4)Αντωνοπούλου Μ. Ν., Οι κλασσικοί της Κοινωνιολογίας. Κοινωνική Θεωρία και Νεότερη κοινωνία, Αθήνα, Σαββάλας, 2011.
5)Κατά τον Habermas, η αλληλεγγύη είναι η άλλη όψη της δικαιοσύνης.
Wilde L., “Solidarity, Justice and the Postnational Constellation: Habermas and Beyond”, στο Global Justice and the Politics of Recognition, Burns T. & Thompson S., Palgrave Macmillan, 2013.
6)Saxton, Gregory D. and Niyirora, Jerome and Guo, Chao and Waters, Richard, “#AdvocatingForChange: The Strategic Use of Hashtags in Social Media Advocacy”, Advances in Social Work, Vol. 16, Number 1, 2015, pp. 154 – 169.
7)Bourdieu P., Πρακτικοί Λόγοι. Για τη θεωρία της δράσης, Αθήνα, Μτφ.: Τουτουντζή Ο., Πλέθρον, 2000.
8)Teorell J. – Torcal M. – Monterò J. R., “Political Participation. Mapping the Terrain”, στο J. van Deth κ.ά. (επιμ.), Citizenship and Involvement in European Democracies. A Comparative Analysis, Routledge, London – New York, 2007, σελ. 334 – 357.
9)Haddington P., Frogell S., Grubert A., Huhta H., Jussila P., Kinnunen J., Korpela A., Lehto M., Marin A., Mäenpää J., Mäkivuoti L., Raappana H., Råman J., Saarela J., Seppänen A., Suhonen I., Vanhatapio J. & Vesisenaho L., “Civil Inattention in Public Places: Normalising Unusual Events through Mobile and Embodied Practices”, FORUM: QUALITATIVE SOCIAL RESEARCH, Volume 13, No. 3, Art. 7, 2012.
10)https://www.supportartworkers.org/ , Επίσημη ιστοσελίδα.
11)https://www.cnn.gr/ellada/story/244606/praxi-allileggyis-sti-thessaloniki-estiatores-mageireyoyn-gia-iatriko-kai-nosileytiko-prosopiko , «Πράξη αλληλεγγύης στη Θεσσαλονίκη: Εστιάτορες μαγειρεύουν για ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό», ημερομηνία δημοσίευσης: 27/11/2020.
12)https://menoumemazi.org/fbclid=IwAR0glnJCa3k1RBhE0DwbrISeI_EFXFi1qoghGIrEbfAEOyU4zz1eHt5C54o , Επίσημη ιστοσελίδα.
13)https://www.athinorama.gr/child/article/theatro_kai_mia_praksi_allilegguis_apo_to_mikro_noto-2545954.html , «Θέατρο και μια πράξη αλληλεγγύης από το Μικρό Νότο», ημερομηνία δημοσίευσης: 19/12/2020.
14)https://repressionwatch.gr/fbclid=IwAR0pYk4xKiYJZjum3eBirtOXao8ORaSa6dfY58TFw5EG9IcaeRQe_JQtybQ , Επίσημη ιστοσελίδα.
15)https://kanenasmonos.org , Επίσημη ιστοσελίδα.