Το ηθικό δίλημμα, αν δεν αντιμετωπιστεί, μας πνίγει

Της Karla Mijangos

Το φαινόμενο της COVID-19, παγκοσμίως, δεν άφησε μόνο θανάτους, κατάρρευση οικογενειών, εμβάθυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και μετασχηματισμούς στο εκπαιδευτικό σύστημα. Η COVID-19 μας επέτρεψε επίσης να δούμε και να αγγίξουμε αυτό που ήταν πάντα στην ψυχή της κοινωνίας, αλλά δεν είχαμε μάθει να μιλάμε και να ζούμε μαζί του.

Ένα από τα πέπλα που σηκώνονται σήμερα έχει να κάνει με τις ψυχολογικές και συναισθηματικές πτυχές των ανθρώπων στις κοινωνίες. Σε αυτό το πλαίσιο, σήμερα η COVID-19 αποκάλυψε επίσης ότι όσοι μας φροντίζουν μέσα στα νοσοκομεία είναι αυτοί που ένιωσαν από πρώτο χέρι τον αντίκτυπο αυτής της πανδημίας και τους οποίους πρέπει να φροντίσουμε σήμερα.

Υπό αυτήν την έννοια, τίθεται το ζήτημα του ηθικού διλήμματος πέρα από τους περιορισμούς του παρελθόντος ξεκινώντας από τις αβεβαιότητες και τις συγκρούσεις που αντιμετώπισαν οι επαγγελματίες νοσηλευτές και νοσηλεύτριες κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας. Με αυτό το σκεπτικό ερευνητές από την Ισπανία, τη Βραζιλία, το Μεξικό, την Αργεντινή και το Περού αποφάσισαν να κατανοήσουν αυτό το φαινόμενο σε βάθος, με στόχο να προσφέρουν καλύτερες εναλλακτικές λύσεις για όσες και όσους είναι υπεύθυνοι για την φροντίδα μας. Έχοντας αυτό στο μυαλό μας, μιλάμε σήμερα με την Dr. Verónica Tíscar González, επικεφαλής νοσηλευτικής έρευνας στο Ινστιτούτο Έρευνας Υγείας Bioaraba και συνεργαζόμενη καθηγήτρια στη Σχολή Νοσηλευτικής Vitoria-Gazteiz στο Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων.

REHUNO: Ως νοσηλεύτρια και κύρια ερευνήτρια αυτού του πρότζεκτ, θα θέλαμε να μας πεις πώς προέκυψε αυτή η μελέτη;

Verónica: Αυτή η μελέτη προέκυψε λογικά ως αναγκαιότητα και ως συνέπεια της κατάστασης στην πανδημία COVID-19 παγκοσμίως που είχε αντίκτυπο σε όλους τους επαγγελματίες υγείας. Ειδικά, στο πρώτο κύμα στο οποίο οι πόροι ήταν πιο περιορισμένοι, οι μηχανισμοί μετάδοσης δεν ήταν ακόμη πλήρως γνωστοί, τα μέτρα πρόληψης και τα πρωτόκολλα άλλαζαν συνέχεια. Αντιμέτωποι με αυτήν την κατάσταση, πολλές από τις μελέτες που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια του 2020 και μέρος του 2021 επικεντρώθηκαν στην αξιολόγηση της συναισθηματικής επίδρασης στους επαγγελματίες υγείας που ήταν στην πρώτη γραμμή κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αυτές οι έρευνες απέδωσαν ανησυχητικά δεδομένα σχετικά με την επίδραση στην ψυχική τους υγεία.

Από την άλλη πλευρά, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι κάθε απόφαση που λαμβάνεται στη διαχείριση, σε κατώτερο ή ανώτερο επίπεδο, σε καταστάσεις τέτοιου μεγέθους όπως αυτή που βιώσαμε, φέρει μια σειρά ηθικών εννοιών, επειδή υπάρχουν καταστάσεις στις οποίες αυτή η έλλειψη αρχικών πόρων, οδήγησε τους επαγγελματίες να πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στη φροντίδα ασθενών οι οποίοι, σε κανονικές καταστάσεις, θα είχαν ωφεληθεί από την υγειονομική περίθαλψη. Γενικά, αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σε καταστάσεις καταστροφών (ατυχήματα με πολλά θύματα, για παράδειγμα), αλλά αυτό δεν το έχουμε συνηθίσει με διάρκεια στην υγειονομική περίθαλψη, ειδικά σε ένα σύστημα δημόσιας υγείας όπως το δικό μας.

Ομοίως, υπάρχει μια άλλη σειρά αρχών και δικαιωμάτων των ασθενών που παραβιάστηκαν και αξίες που ήρθαν σε σύγκρουση. Για παράδειγμα, περιορισμοί στις οικογενειακές επισκέψεις και αδυναμία της αρχής της αυτονομίας, σε ορισμένες περιπτώσεις. Σε γενικές γραμμές, μπορώ να πω ότι ενεργήσαμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, υιοθετώντας τα καλύτερα μέτρα από επιδημιολογική άποψη. Αλλά λόγω αυτής της κατάστασης οι επαγγελματίες υγείας έπρεπε επίσης να αντιμετωπίσουν και άλλες πιο υποκειμενικές και ηθικές προσεγγίσεις.

REHUNO: Γιατί σκεφτήκατε αυτή τη μελέτη να γίνει σε διεθνές επίπεδο; Και πώς επιλέχθηκαν οι συμμετέχουσες χώρες;

Verónica: Σε γενικές γραμμές, η κατάσταση που ζούμε στη χώρα μας είναι παρόμοια με αυτήν που βιώνουν οι συνάδελφοί μας από άλλες χώρες. Επομένως, αν θέλουμε να μάθουμε ή με κάποιο τρόπο να θεσπίσουμε ένα στρατηγικό πλαίσιο για μελλοντικές πανδημικές καταστάσεις, οι οποίες ελπίζουμε ότι δεν θα επαναληφθούν, θα πρέπει να δούμε τι έγινε σε παγκόσμιο επίπεδο, προκειμένου να προταθούν διάφοροι τομείς για βελτίωση, κάνοντας αυτή τη σύγκριση και αναζητώντας τον αντίκτυπο στο επίπεδο των πολιτικών για την υγεία. […]

REHUNO: Ποια οφέλη αναμένονται από αυτήν την έρευνα;

Verónica: Πολλά από τα ηθικά διλήμματα που προέκυψαν μεταξύ των επαγγελματιών σχετίζονται με τον εξανθρωπισμό της φροντίδας με την οποία είχαμε συνηθίσει να εργαζόμαστε και για τον οποίο, εμείς οι νοσηλεύτριες και νοσηλευτές, διεκδικούμε. Ειδικά στην αρχή της πανδημίας, στην οποία, λόγω της άγνοιας, του φόβου, της μολυσματικότητας, της σοβαρότητας του πρώτου κύματος, σε ορισμένες περιπτώσεις, υπήρξαν ασθενείς που ήταν μόνοι στις τελευταίες τους στιγμές και που κατά κάποιον τρόπο οι αρχές τους όπως η αυτονομία μειώθηκαν.

Ομοίως, σε μερικές από τις σε βάθος συνεντεύξεις που έχουμε ήδη πραγματοποιήσει, ένας από τους επαγγελματίες σχολίασε ότι ο χρόνος που συνήθως περνούσε με τους ασθενείς στην αρχή μειώθηκε στο ελάχιστο λόγω φόβου, επομένως επηρεάστηκε επίσης η ολοκληρωμένη φροντίδα. Με άλλα λόγια, οι ασθενείς που είναι το κέντρο φροντίδας, σε εκείνες τις έντονες στιγμές, έγιναν κάπως σαν αντικείμενα φροντίδας, ειδικά, επιμένω, στο πρώτο κύμα ή το τσουνάμι, αλλά είναι μια πραγματικότητα που βιώσαμε.

Γενικά, πιστεύω ότι ο αντίκτυπος που μπορεί να έχει αυτή η μελέτη είναι να συλλέξει αυτές τις μαρτυρίες από τις νοσηλεύτριες και τους νοσηλευτές και, στο μέλλον, να διεκδικήσει αυτόν τον επαναεξανθρωπισμό της φροντίδας, όπως για παράδειγμα να επανέλθει η παρουσία μελών της οικογένειας στο νοσοκομείο, στη διαδικασία φροντίδας, καθώς και οι επενδύσεις σε υποδομές που μπορούν να κάνουν εφικτό κάτι τέτοιο.

REHUNO: Θα ήθελες να προσθέσεις κάτι σχετικά με αυτή την συνεργατική μελέτη;

Verónica: Θέλω να επισημάνω την προσπάθεια και την αφοσίωση του νοσηλευτικού προσωπικού, όπως των υπόλοιπων μελών των διεπιστημονικών ομάδων, για να φέρουν πιο κοντά και να εξανθρωπίσουν τη φροντίδα. Γιατί ακόμη και σε καταστάσεις τόσο ευαίσθητες και περιορισμένες όσο αυτές που περιέγραψα παραπάνω, υπήρχαν πρωτοβουλίες, όπως βιντεοκλήσεις μεταξύ ασθενών και των οικογενειών τους, που επέτρεψαν στους συγγενείς να έρθουν σε επαφή ή ακόμη και να αποχαιρετήσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί η συνεργατική εργασία με άλλους κλάδους, οι οποίοι, όπως και το νοσηλευτικό προσωπικό, αναπροσαρμόστηκαν στην κατάσταση και ανέπτυξαν ικανότητες και λειτουργίες που δεν ήταν δικές τους, αλλά τις έκαναν για να βοηθήσουν.

Νομίζω ότι αυτό είναι το θετικό κομμάτι της πανδημίας και πρέπει φυσικά να του δώσουμε φωνή. Μέσα σε όλα τα κακά και το χάος, επιμένω σε αυτήν την αρχική φάση ή το πρώτο κύμα, το οποίο ακολούθησαν περισσότερα κύματα, αν και ήταν μεγάλα, ήμασταν επίσης πιο προετοιμασμένοι με κάθε τρόπο. Αλλά σε αυτό το πρώτο κύμα, πρέπει να επισημάνουμε τον επαγγελματισμό του νοσηλευτικού προσωπικού και όλων των επαγγελματιών υγείας (γιατροί, βοηθοί, τεχνικοί, προσωπικό καθαρισμού κ.λπ.) που έδωσαν ένα χέρι βοηθείας.

Μετάφραση από τα ισπανικά/επιμέλεια: Pressenza Athens