Μία από τις ακούσιες επιπτώσεις της κρίσης της πανδημίας ήταν να ανοίξει ξανά ο διάλογος μεταξύ κοινωνικών εταίρων για την επίλυση μεγάλων προβλημάτων.

Γράφει ο Christophe Degryse.

 

Εκατοντάδες χιλιάδες εποχικοί εργαζόμενοι διασχίζουν την Ευρώπη για να βοηθήσουν στη συγκομιδή, αλλά αντιμετωπίζουν ένα συνονθύλευμα ασυνεπών εθνικών συνοριακών κανόνων. Ευρωπαίοι ψαράδες εγκλωβισμένοι στον Ατλαντικό με κλειστά λιμάνια στη Σενεγάλη και την Ακτή Ελεφαντοστού. Οι εργαζόμενοι στο εμπόριο έμειναν χωρίς δουλειές στις μεγάλες πόλεις λόγω έλλειψης ορισμένων αγαθών και εξαιτίας των υποχρεωτικών μέτρων κοινωνικής απόστασης. Οι εκτυπωτές αντιμετωπίζουν έλλειψη μελανιών λόγω έκρηξης της ζήτησης του τζελ υδροαλκοόλης. Οι τεχνικοί τηλεπικοινωνιών δέχθηκαν επιθέσεις εξαιτίας της φήμης ότι το 5G μεταδίδει τον ιό.

Αυτά είναι μερικά από τα πολλά παραδείγματα εργασιακών καταστάσεων που διαταράχθηκαν ξαφνικά και αποδιοργανώθηκαν από την πανδημία όταναυτή εξερράγη στην Ευρώπη τον Μάρτιο του 2020. Φυσικά, περιέλαβαν – σε διαφορετικούς τομείς όπως η εστίαση, ο τουρισμός, το επαγγελματικό ποδόσφαιρο, ο βιομηχανικός καθαρισμός και η πολιτική αεροπορία – προσωρινή διακοπή της οικονομικής δραστηριότητας.

Ακόμη και απώλειες σταθερών θέσεων εργασίας είναι προ των πυλών σε ορισμένες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, η βιομηχανία χρήσης μετρητών έπρεπε να αντιμετωπίσει ξαφνικά το φόβο των καταναλωτών να χρησιμοποιήσουν μετρητά για να πληρώσουν για αγορές σε καταστήματα. Τα μετρητά μεταδίδουν τον ιό; Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ο κίνδυνος είναι πολύ χαμηλός, αλλά, με την ξαφνική αύξηση των ανέπαφων πληρωμών, οι διαχειριστές μετρητών ανησυχούν τώρα για το μέλλον τους…

Πώς διαχειρίστηκαν οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι αυτές τις τομεακές καταστάσεις, μερικές εκ των οποίων ήταν εντελώς απροσδόκητες; Ο κοινωνικός διάλογος σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα ήταν χρήσιμος στην προσπάθεια επίλυσης ορισμένων από αυτά τα προβλήματα;

 

Ιδιαίτερα χρήσιμο

Η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 152) επιβάλλει την προώθηση διαλόγου και διαβούλευσης μεταξύ εκπροσώπων εργοδοτών και εργαζομένων. Πολυάριθμες μελέτες εξέτασαν το σκεπτικό και το αποτέλεσμα – συχνά μικτό – αυτού του «κοινωνικού διαλόγου», ιδιαίτερα σε τομεακό επίπεδο. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Συνδικάτων (στα γαλλικά αλλά σύντομα διαθέσιμη στα αγγλικά), φαίνεται ότι αυτός ο διάλογος αποδείχθηκε ιδιαίτερα χρήσιμος το 2020, για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων συνεπειών της πανδημίας.

Η διαχείριση της κρίσης από τις δημόσιες αρχές ήταν κυρίως τομεακή. Τα περισσότερα από τα μέτρα που ελήφθησαν, εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο, αφορούσαν το κλείσιμο και την επαναλειτουργία σχολείων, καταστήματα ειδών που δεν ήταν πρώτης ανάγκης, ξενοδοχείων και εστιατορίων, γραφείων της δημόσιας διοίκησης, πολιτιστικών ιδρυμάτων, τουριστικών εγκαταστάσεων κ.ο.κ.

Πέρα από αυτούς τους τομείς, οι αλληλεξαρτήσεις έχουν δημιουργήσει φαινόμενα ντόμινο. Για παράδειγμα, οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι στον κλάδο της θαλάσσιας αλιείας παρέχουν σχεδόν 50 δισεκατομμύρια γεύματα ετησίως στους Ευρωπαίους. Στην αρχή της πανδημίας, καθώς τα εστιατόρια έκλεισαν, προειδοποίησαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι τα αλιευτικά σκάφη ίσως χρειαστεί να σταματήσουν τις δραστηριότητές τους. Η προτεραιότητα ήταν τότε να καθοριστούν οι προϋποθέσεις για τη διατήρηση της οικονομικής δραστηριότητας με κάθε κόστος. Πώς θα μπορούσαν να προσαρμοστούν σε λίγες ημέρες οι αλυσίδες εφοδιασμού, οι υπηρεσίες μεταφορών, η εφοδιαστική και η λιμενική δραστηριότητα – χωρίς τις οποίες το 75 % των εμπορευμάτων θα είχε αποκλειστεί απλώς σε όλη την Ευρώπη την άνοιξη του 2020;

Βελτιωμένη ανθεκτικότητα

Η ανάλυση του ευρωπαϊκού τομεακού κοινωνικού διαλόγου εν μέσω της πανδημίας αποκαλύπτει μια σειρά από πράγματα. Πρώτον, αυτή η διαβούλευση μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων κατέστησε δυνατή τη βελτίωση της ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας απέναντι σε βάναυσους κραδασμούς.

Πρέπει να βρεθούν λύσεις μέσω διαβούλευσης, για την προστασία της υγείας των εργαζομένων, των προμηθευτών και των πελατών, για τη διασφάλιση της συνέχειας των δραστηριοτήτων κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Μέσω διαβούλευσης, οι θέσεις εργασίας προστατεύονταν όσο το δυνατόν περισσότερο, ώστε να καταστεί δυνατή η επανεκκίνηση των δραστηριοτήτων όταν έρθει η ώρα. Και μέσω «κοινής πίεσης» οι κοινωνικοί εταίροι ζήτησαν από την ΕΕ και τα κράτη μέλη να εναρμονίσουν τα πρωτόκολλα υγείας στους χώρους εργασίας, να γίνουν παρεκκλίσεις από τα μέτρα περιορισμού εργαζομένων στην παραγωγή βασικών αγαθών και υπηρεσιών, καθώς και υποστήριξη άλλων εργαζομένων για εκ νέου κατάρτιση και προσαρμογή σε καινούριες μορφές εργασίας (όπως η εκπαίδευση στο ηλεκτρονικό εμπόριο για καταστήματα που δεν παρέχουν είδη πρώτης ανάγκης).

Δεύτερον, αυτή η ανάλυση δείχνει με συγκεκριμένους τρόπους πώς εκατομμύρια εργαζόμενοι με μικρή κοινωνική αναγνώριση είναι απαραίτητοι για την οικονομία σε υπηρεσίες φροντίδας, αλλά και σε καταστήματα, μεταφορές, δημόσιες υπηρεσίες εν γένει, λιμάνια, υπηρεσίες καθαριότητας και ασφάλειας, υπηρεσίες οικιακής βοήθειας και ούτω καθεξής. Η Covid-19 μας υπενθύμισε ότι οι εταιρείες έχουν ζωτική ανάγκη για υγιείς και προστατευμένους εργαζόμενους, που θα έχουν κίνητρα και θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται σε αποφάσεις που αφορούν μέτρα που καλούνται να εφαρμόσουν.

Επιπλέον, οι ιοί δεν ενδιαφέρονται για την κατάσταση των εργαζομένων. Για να διασφαλιστεί η συνέχεια των δραστηριοτήτων, είναι συνεπώς απαραίτητο να ληφθούν υπόψη όχι μόνο οι εργαζόμενοι αλλά και οι αυτοαπασχολούμενοι, οι υπεργολάβοι, οι αποσπασμένοι εργαζόμενοι και οι εποχικοί εργαζόμενοι – συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών που μερικές φορές είναι χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα. Χωρίς αυτούς τους βασικούς εργαζόμενους, που συχνά εργάζονται στο παρασκήνιο, η ευρωπαϊκή οικονομία απλά δεν θα είχε επιβιώσει.

Μεγαλύτερη ώθηση

Ο ευρωπαϊκός κοινωνικός διάλογος, του οποίου η χρησιμότητα αμφισβητείται συχνά τα τελευταία χρόνια – ακόμα και από εμένα – φαίνεται να έχει αποδείξει την αξία του σε αυτούς τους καιρούς κρίσης. Η πανδημία έδωσε αναμφίβολα μια μεγαλύτερη ώθηση στον τομεακό κοινωνικό διάλογο από ό,τι θα μπορούσε να είχε συμβεί ως αποτέλεσμα κάποιων διασκέψεων.

Τώρα όμως θα τεθεί σε δοκιμασία. Θα μεταφραστούν τα αποτελέσματα αυτού του κοινωνικού διαλόγου σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε αυξημένη κοινωνική αναγνώριση και απτή βελτίωση των συνθηκών εργασίας αυτών των εργαζομένων; Η μπάλα είναι στο γήπεδο των εθνικών παραγόντων, επειδή αυτοί είναι που μπορούν να τραβήξουν τους μοχλούς πολιτικής – και σε αυτό υπάρχει πολύς δρόμος για να διανυθεί.

 

Μετάφραση από αγγλικά: Pressenza Athens.