Οι διακρίσεις εις βάρος των γυναικών δεν αποτελούν παράδοση, αλλά πολιτικό μέσο.
Το Λεξικό της Ισπανικής Γλώσσας, στην έκδοση που ενημερώθηκε το 2021, ορίζει την τιμή – μεταξύ άλλων εννοιών – ως «καλή εντύπωση που κερδίζεται από την τιμιότητα και τη σεμνότητα στις γυναίκες». Η δήλωση αυτή εμπεριέχει ένα στερεότυπο διακρίσεων, το οποίο απαιτεί από τις γυναίκες να συμπεριφέρονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο, που υπόκειται σε κριτική, όσον αφορά τη σεξουαλικότητά τους και τις σχέσεις τους με τους άλλους. Αυτή η άποψη για τις κοινωνικές προσδοκίες απέναντι στη γυναικεία σεξουαλικότητα προβάλλεται ως αξία, παρόλο που εμπεριέχει ισχυρή προκατάληψη και επικύρωση της πατριαρχικής εξουσίας, από την οποία νομιμοποιείται και υποστηρίζεται η διαφοροποιημένη μεταχείριση ανδρών και γυναικών.
Ο αντίκτυπος της ιδέας της τιμής στη ζωή εκατομμυρίων γυναικών σε όλο τον κόσμο δεν σταματά στο επίπεδο της συμπεριφοράς. Επηρεάζει επίσης την ελευθερία, τον τρόπο ζωής και τις ευκαιρίες ανάπτυξής τους, σε σημείο που να απειλεί την ίδια την επιβίωση τους. Εξαιτίας αυτής της αμφίβολης αντίληψης περί «τιμής», γυναίκες από διαφορετικούς πολιτισμούς πέφτουν θύματα βασανιστηρίων, λιθοβολισμών και θανάτου. Βιάζονται και στερούνται την περιουσία τους, απομακρύνονται από τα παιδιά τους και εκδιώκονται από τα σπίτια τους. Για χάρη της τιμής, διαπράττονται σε βάρος τους αποτρόπαια εγκλήματα, τα οποία – επίσης για χάρη της τιμής – μένουν ατιμώρητα επειδή οι δράστες τους προστατεύονται από τη νομιμότητα του νόμου.
Υπό το πρόσχημα της κουλτούρας και της παράδοσης, οι πιο αποτρόπαιες σεξουαλικές κακοποιήσεις σε βάρος κοριτσιών, αγοριών, εφήβων και γυναικών διαπράττονται σε όλο τον κόσμο. Είναι θέμα πατριαρχικής εξουσίας και οι δράστες καταλήγουν να προστατεύονται από ένα νομικό πλαίσιο στο νομικό νεφέλωμα του οποίου προστατεύονται τα σεξουαλικά εγκλήματα. Το επίπεδο ατιμωρησίας αυτών των εγκλημάτων, που συνήθως διαπράττονται από άνδρες που βρίσκονται κοντά στα θύματά τους, αποτελεί μια πραγματική μορφή βασανιστηρίων. Και αυτή η ατιμωρησία οφείλεται ακριβώς στη βαθιά ριζωμένη αρχέγονη και διαστρεβλωμένη έννοια της τιμής, σύμφωνα με την οποία οι οικογένειες που πλήττονται από ένα σεξουαλικό έγκλημα κατά ενός μέλους τους θα υποστούν εξοστρακισμό και περιθωριοποίηση από την υπόλοιπη κοινότητά τους. Μια τιμωρία που δεν είναι μόνο άδικη, αλλά και χαρακτηρίζεται από μια βαθιά περιφρόνηση της γυναικείας φύσης.
Η έννοια της τιμής πρέπει να αναθεωρηθεί εκ βαθέων. Δεν είναι αποδεκτό, σε μια κοινωνία αυτού του αιώνα, να αποδίδεται στην οικεία και προσωπική ζωή μιας γυναίκας – που ανήκει μόνο σε αυτήν – το βάρος της φήμης μιας ολόκληρης κοινωνικής ομάδας και πολύ περισσότερο η ηθική καταδίκη για τον τρόπο που επιλέγει να ζει.
Ούτε είναι αποδεκτό -και μάλιστα αποτελεί τερατούργημα από κάθε άποψη- να καταδικάζονται τα κορίτσια σε επανειλημμένη σεξουαλική κακοποίηση επικαλούμενα την τιμή, διότι από τη στιγμή που διαπράττεται το έγκλημα και οι μάρτυρες σιωπούν, αυτή η υποτιθέμενη τιμή έχει ήδη καταστραφεί. Η συνενοχή σε αυτού του είδους τις βάρβαρες πράξεις είναι τόσο διεστραμμένη και ένοχη όσο και η ίδια η διάπραξη του εγκλήματος και δεν υπάρχει καμία απολύτως δικαιολογία για την προστασία της.
Η τιμή, όπως επισημαίνει το ίδιο το λεξικό, είναι μια ηθική ιδιότητα. Η συγκάλυψη εγκληματικών πράξεων δεν είναι. Για αυτό ο προβληματισμός αυτός θα πρέπει να χτυπήσει βαθιά στη συνείδηση όσων στις χώρες μας -όπως και στην Ινδία, το Πακιστάν, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Βραζιλία ή οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου- τοποθετούν την έννοια της τιμής στο γυναικείο φύλο, την καταδικάζουν, τη σημαδεύουν με φωτιά, την παραβιάζουν και τη δαιμονοποιούν με απαγορεύσεις, δόγματα και μύθους.
Αν είμαστε ικανοί να οδηγήσουμε την επιστήμη και την τέχνη σε επίπεδα μεγαλειώδους τελειότητας, αν η ανθρωπότητα καμαρώνει με την ανάπτυξη των μεγάλων επιτευγμάτων της, αν θεωρούμε τους εαυτούς μας ανώτερους από όλα τα είδη, τότε είμαστε υποχρεωμένοι να επαναπροσδιορίσουμε αρχαϊκές έννοιες των οποίων η επικράτηση διαψεύδει όλα τα παραπάνω και μας τοποθετεί στο χαμηλότερο σκαλοπάτι της σκάλας. Η απενοχοποίηση της γυναικείας φύσης αποτελεί ηθική υποχρέωση των κοινωνιών αλλά και ιστορικό χρέος. Οι θρησκευτικές δοξασίες, των οποίων τα δόγματα επιμένουν στη διάκριση εις βάρος των γυναικών, πρέπει να υποστούν μια θεμελιώδη αναθεώρηση και να διορθώσουν τις εννοιολογικές εκτροπές, η ισχύς των οποίων εξακολουθεί να προκαλεί μεγάλη ζημιά σε πάνω από τον μισό πληθυσμό.
Η έννοια της τιμής δεν μπορεί να βρίσκεται στη διάκριση, την τιμωρία ή την περιθωριοποίηση.
Μετάφραση από τα ισπανικά: Pressenza Athens
