Τίποτα δεν είναι πιο ενοχλητικό από το να αγνοεί κανείς τα πάντα.
«Να αντιλαμβάνεσαι την πραγματικότητα βυθίζοντας τον εαυτό σου σε αυτήν» ήταν το σύνθημα του Ρίσαρντ Καπουσίνσκι, του μεγάλου Πολωνού δημοσιογράφου, του οποίου η παρουσία του σε αυτόν τον πλανήτη άφησε βαθιά σημάδια στη δημοσιογραφία και στον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε τον κόσμο. Η σταδιοδρομία του, άμεμπτη και γεμάτη ανθρώπινες αξίες, μας υπενθυμίζει για άλλη μια φορά την ύπαρξη ενός ουσιαστικού επαγγέλματος: μιας δημοσιογραφίας στην οποία η δέσμευση, η αλήθεια και η ευαισθησία στην τραγωδία των λαών που υφίστανται την ακατανόητη βία του πολέμου πρέπει να είναι πρωταρχικής σημασίας.
Για τον Καπουσίνσκι, το μυστικό έγκειται στην προσοχή στα μικρά πράγματα, γιατί σε αυτά βρίσκεται το ίδιο το μυστικό της ζωής. Όπως επίσης, να πάρουμε χωρίς περιορισμούς έναν όρκο ειλικρίνειας, ώστε να αποφύγουμε να πέσουμε στο επίπεδο του εγώ και έτσι να κρατήσουμε τα πόδια μας σταθερά στο έδαφος, γιατί είμαστε μόνο μεταδότες του λόγου των πιο ανήμπορων, των πιο ευάλωτων και εκείνων που βιώνουν, από πρώτο χέρι, τη σκληρότητα των ισχυρών.
Γι’ αυτό είναι σημαντικό να το θυμόμαστε αυτό τώρα, όταν ο κόσμος γίνεται θεατής μιας ακόμη αντιπαράθεσης μεταξύ των δυνάμεων μπροστά στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, σαν ένα κουνέλι που παραισθάνεται από τα φώτα ενός αυτοκινήτου, ξεχνώντας άλλες ακόμη πιο αιματηρές επιθέσεις, όπου υπάρχουν επίσης ανθρώπινα όντα που συνθλίβονται από τη βία άλλων πολέμων και άλλων γεωπολιτικών ή εδαφικών συγκρούσεων τόσο άδικες όσο και παρατεταμένες.
Ο Καπουτσίνσκι μας μίλησε για ηθική και αξίες, αλλά η δημοσιογραφία έχει ακολουθήσει το δρόμο της ευκολίας και της οικονομικής ευημερίας των ιδιοκτητών της. Σήμερα έχουμε δίκτυα υπό τη σκέπη επιχειρηματικών ομίλων από όπου κινούν τα νήματα της πολιτικής και της πίεσης των μεγάλων δυνάμεων και ομάδων συμφερόντων. Οι λαοί έχουν μείνει μόνοι τους και οι τραγωδίες τους αντικατοπτρίζονται στις οθόνες ως μέρος μιας αναπόφευκτης πραγματικότητας, από την οποία μπορούμε να απαλλαγούμε αλλάζοντας το κανάλι.
Το μοντέλο του δημοσιογραφικού ρεπορτάζ που είναι τεκμηριωμένο και πάνω απ’ όλα, βυθισμένο μέχρι το μεδούλι στην πραγματικότητα όσων δεν έχουν φωνή, θα έπρεπε να είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση, όπως συμβαίνει σήμερα. Πρόκειται για ένα επάγγελμα στο οποίο βασίζονται θεμελιώδεις αξίες όπως ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η δημοκρατία, η δικαιοσύνη και η εξαντλητική αναζήτηση της αλήθειας. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη ο φόβος των ηγεμόνων για τους θαρραλέους ανταποκριτές, οι οποίοι αντιμετωπίζουν απειλές, εκβιασμούς και, όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, απαγωγές και θάνατο.
Μπροστά στη σημερινή σύγκρουση στην Ουκρανία, που παρουσιάζεται στον κόσμο σαν να επρόκειτο για τηλεοπτική σειρά, πρέπει να κατανοήσουμε τον βαθμό στον οποίο η απειλή του πολέμου μπορεί να μετατρέψει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων σε προοίμιο της κόλασης, διαταράσσοντας τον τρόπο ζωής τους, θέτοντας σε κίνδυνο την ικανότητά τους να επιβιώσουν, καταστρέφοντας το περιβάλλον τους και στερώντας τους δικαιώματα. Για όσους από εμάς το βλέπουμε από απόσταση, πρόκειται για ένα ακατανόητο φαινόμενο, και οι δημοσιογράφοι που έχουν επίγνωση του ρόλου τους και είναι ικανοί να τον ασκούν ανεξάρτητα είναι απαραίτητοι για να αντιληφθούν αυτή την πραγματικότητα στην πλήρη διάστασή της.
Ο κόσμος είναι μικρότερος απ’ ό,τι θα θέλαμε να πιστεύουμε και οι επιπτώσεις οποιασδήποτε ένοπλης επίθεσης – που αποτελεί μια επικερδή επιχείρηση για τις μεγάλες δυνάμεις – μπορούν εύκολα να φτάσουν στην πόρτα μας. Τι θα έλεγε ο Καπουσίνσκι;
Η ηθική στην δημοσιογραφία είναι υποχρέωση, όχι μια ωραία χειρονομία.
Μετάφραση από τα ισπανικά: Pressenza Athens
