Σαν εχθές, 4 Απριλίου του 2012, ο συνταξιούχος φαρμακοποιός Δημήτρης Χριστούλας αυτοκτονεί με καραμπίνα στην πλατεία Συντάγματος, αφήνοντας πίσω του ένα σημείωμα – ξέχειλο από απελπισία – που συντάραξε την Ελλάδα της οικονομικής κρίσης. Ο Χριστούλας κατονόμαζε ως αιτία που τον οδήγησε στην αυτοχειρία τις επιπτώσεις των οικονομικών πολιτικών στη σύνταξη, για την οποία εισέφερε μόνος του μια ζωή, και έγραψε μεταξύ άλλων: “…δεν βρίσκω άλλη λύση από ένα αξιοπρεπές τέλος, πριν αρχίσω να ψάχνω στα σκουπίδια για τη διατροφή μου.”
Γιατί η αυτοχειρία στην ελληνική κοινωνία του 2022 είναι ακόμη ταμπού θέμα συζήτησης; Πώς βλέπουν ιστορικά διαφορετικές κουλτούρες την αυτοχειρία; Γιατί δαιμονοποιούνται κάποιες μορφές αυτοχειρίας και άλλες όχι; Μπορούμε να αναγνωρίσουμε ότι σε μια κοινωνία σαν τη δική μας -που βασίζεται σε καταπιεστικές δομές και σχέσεις – μπορεί για κάποιους ανθρώπους η αυτοκτονία να γίνει απελευθερωτική πράξη; Πώς μπορεί να συνυπάρχει το πένθος για την απώλεια ζωής με την οργή για τις πολιτικές που οδηγούν συχνά στην αυτοχειρία; Ποια η ευθύνη εξουσιαστικών πολιτικών λιτότητας, ελέγχου και “ατομικής ευθύνης” στην απόφαση κάποιων να τελειώσουν τη ζωή τους; Γιατί δαιμονοποιούνται συχνά ο/η/το αυτόχειρας μετά το θάνατό τους; Τι εξυπηρέτησαν σε πολιτικό επίπεδο οι φωνές των πολιτικών και ΜΜΕ που υποτίμησαν – τόσο απροκάλυπτα – την πολιτική πράξη του Δημήτρη Χριστούλα; Πώς η αυτοκτονία σχετίζεται με τα κοινωνικοπολιτικά αδιέξοδα του καπιταλισμού της ετεροκανονικής, πατριαρχικής, ρατσιστικής, ταξικής κοινωνικής δομής και της αφήγησης της “προσωπικής ευθύνης”, και σε αυτό το πλαίσιο, πόσο μακριά είναι η αυτοκτονία από την δολοφονία; Πώς μπορεί η συλλογικοποίηση διαλόγων γύρω από την αυτοχειρία να μας ενδυναμώσουν να δράσουμε πολιτικά, να διεκδικήσουμε πιο δίκαιους κόσμους, να μεταμορφωθούμε μέσα στην διαδικασία αυτή, και να επανανοηματοδοτήσουμε τη συλλογική και προσωπική μας ζωή και τη σχέση μας με αυτή; Ποιες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες είναι εκείνες που μεταμορφώνουν την τάση προς αυτοκτονία σε επιθυμία για ζωή;
Τα ερωτήματα – βροχή της Χριστίνας Φοίβη – αλλά και πολλών ανθρώπων απέναντι στο θέμα της αυτοχειρίας – αναζητούν απαντήσεις και το Ρομαντικό Πανεπιστήμιο προσφέρει ένα πλαίσιο για να τις προσεγγίσουμε. Εδώ και μερικούς μήνες λειτουργεί το ερευνητικό και εικαστικό εγχείρημα «Μουσείο Νεοελληνικής Αυτοχειρίας», Το Απονενοημένο Σύνταγμα, στο χώρο s o z o p o l i s, στην οδό Σωζοπόλεως 15, στη μνήμη όσων έκαναν πράξη τον ίδιο τους το θάνατο, μην αντέχοντας την κακοποίηση ή την ντροπή σε τούτο δω τον τόπο.
Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο η ομάδα του s o z o p o l i s μαζί με καλεσμένες και καλεσμένους συζήτησαν για την αυτοχειρία του Χριστούλα (10 χρόνια πριν) και του Sylvestre (2 χρόνια πριν – εν καιρώ πανδημίας) και αποτύπωσαν χειρονομίες, σκέψεις, αισθήματα και ερωτήματα. Την επόμενη μέρα, η ομάδα βρέθηκε στην Πλατεία Συντάγματος, στο μέρος που αυτοπυροβολήθηκε ο Χριστούλας, για μια τελετή εις μνήμην.
Στιγμιότυπο από το βίντεο της Χριστίνας Φοίβη, “3 χειρονομίες στο Σύνταγμα” (2021), που προβλήθηκε στο sozopolis.
Ο Σαμσών Ρακάς, κύριος εμπνευστής αυτής της ιδέας μαζί με τον Κίμωνα Θεοδώρου και την Υρώ Καζάρα, τελειώνει το εισαγωγικό σημείωμα για το λόγο ύπαρξης του Μουσείου Νεοελληνικής Αυτοχειρίας με τα παρακάτω λόγια: “η έννοια του πολιτισμού δεν μπορεί να σταθεί χωρίς αυτούς που τον αρνήθηκαν. Έχουμε χρέος να επιθυμήσουμε μια κοινωνία λιγοστής παγίδευσης των ανθρώπων. Με κίνητρα βαθύτερης ομορφιάς. Κανείς και σε κανέναν δεν είναι υποχρεωμένος να απολογηθεί για την ευαισθησία του. Η δουλειά των μαζών είναι να θανατώνουν τη μονάδα. Μπορεί να υπάρξει μια κοινωνία δίχως αποκλεισμούς; Αυτό είναι ένα από τα κρίσιμα ερωτήματα που θέτει ο αυτόχειρας προς εμάς και μας ενθαρρύνει να παραμείνουμε ζωντανοί, να μην χάσουμε την ελπίδα μας, και επιτέλους να αναζητήσουμε με παρρησία την ελληνική ιστορία από την πλευρά της απελπισίας. ”
s o z o p o l i s: Σωζοπόλεως 15, Αθήνα.
