Καθώς γράφω αυτό το κείμενο, η καρδιά μου τρέμει από πόνο, φόβο και αίσθημα αδυναμίας… Με την αιτιολογία της “θέσπισης ενός ελάχιστου προτύπου συμπεριφοράς του πολίτη κατά τη διάρκεια μιας αστυνομικής προσέγγισης”, ο ομοσπονδιακός βουλευτής Μπίμπο Νούνιες παρουσίασε το νομοσχέδιο 5610/2019, η αποδοχή του οποίου από την Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας της Βουλής των Αντιπροσώπων εγκρίθηκε την περασμένη Τρίτη 14 Ιουνίου. Το νομοσχέδιο προβλέπει φυλάκιση για όποιο άτομο, κατά τη διάρκεια αστυνομικής προσέγγιση, αγγίζει υπάλληλο της αστυνομίας.
Σύμφωνα με τον συντάκτη του νομοσχεδίου, “ο περιορισμός της διμερούς συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια αστυνομικών ενεργειών είναι απαραίτητος για την προστασία του αξιωματικού της αστυνομίας”. Με άλλα λόγια: “καθίσταται καθήκον του πολίτη να συμμορφώνεται με τις εντολές του αστυνομικού, να έχει τα χέρια του ελεύθερα και ορατά, να μην κάνει απότομες κινήσεις, να μην αγγίζει τον αστυνομικό και να τηρεί ελάχιστη απόσταση ενός μέτρου”. Υπό το πρίσμα όλων αυτών, παραμένουν ορισμένα ερωτήματα: α) ποιος προστατεύει τον πολίτη από την αστυνομική δράση; β) ποια είναι τα όρια της αστυνομίας; γ) η αστυνομία μπορεί να σπρώχνει (όπως συνήθως κάνει), να κλωτσάει, να χτυπάει στο πρόσωπο… και ο βαλλόμενος πρέπει να τα υπομένει όλα αυτά ακίνητος;
Δυστυχώς, οι βίαιες ενέργειες των αστυνομικών δυνάμεων στη Βραζιλία δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά. Η πρόσφατη δολοφονία του Τζενιβάλντο ντε Ζεζούς Σάντος – ενός μαύρου άνδρα που έπασχε από σχιζοφρένεια – στην πολιτεία Sergipe, στην οποία εμπλέκεται η ομοσπονδιακή τροχαία – είναι ένα μόνο παράδειγμα. Μας κάνει να αγανακτούμε, μας δείχνει πόσο ευάλωτοι και ευάλωτες είμαστε (ειδικά όσοι/ες από εμάς έχουμε διαφορετικό χρώμα) στις ενέργειες και τις επιχειρήσεις των δυνάμεων “ασφαλείας” σε αυτή τη χώρα. Μέχρι σήμερα, οι εμπλεκόμενοι στη δολοφονία αξιωματικοί δεν έχουν συλληφθεί, παρά τις ενδείξεις ότι υπήρξε ενέργειά τους που οδήγησε στο θάνατο του Τζενιβάλντο.
Νομική κάλυψη της βίας.
Σαν να μην έφτανε αυτή η ιστορία αντάξια των αντιδημοκρατικών κρατών που δεν σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, το Κοινοβούλιο της Βραζιλίας αποφάσισε να επεκτείνει περαιτέρω τις εξουσίες των αστυνομικών δυνάμεων να καταπιέζουν, να εξευτελίζουν (ακόμα και να δολοφονούν), με αυτή την πρωτοβουλία του βουλευτή του Ρίο Γκράντε ντο Σουλ, η οποία προβλέπει φυλάκιση τριών μηνών έως ενός έτους και πρόστιμο σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.
Όταν έζησα στη Φέιρα ντε Σαντάνα, τη γενέτειρά μου, αλλά και στο Σαλβαδόρ, την πρωτεύουσα της Μπαΐα, βίωσα δυστυχώς τη φρίκη να βλέπω ένοπλη αστυνομία να κακομεταχειρίζεται ανθρώπους χωρίς κανένα λόγο. Απλά φρικιαστική συμπεριφορά, πραγματικές εκδηλώσεις κατάχρησης εξουσίας.
Σε μια από αυτές τις περιπτώσεις, στη Φέιρα, παραλίγο να συλληφθώ επειδή παρενέβηκα την ώρα που αστυνομικοί χτυπούσαν έναν ανήλικο, ο οποίος υποτίθεται ότι είχε κλέψει την τσάντα ενός περαστικού. Δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνη τη μέρα! Παραλίγο να μην με πετάξουν μέσα σε ένα φορτηγό της αστυνομίας. Μιλώντας με έναν φίλο μου αστυνομικό για το τι συνέβη, με “συμβούλεψε” απλώς να μην επαναλάβω αυτή τη συμπεριφορά. Δεν θυμάμαι πότε ακριβώς συνέβη αυτό, αλλά ξέρω ότι ήμουν κάτω των 24 ετών, καθώς σπούδαζα ακόμη για να αποφοιτήσω (αποφοίτησα στα 24).
Αντί να δοθούν περισσότεροι μηχανισμοί καταστολής στις δυνάμεις ασφαλείας, η καλύτερη λύση για τη Βραζιλία, σύμφωνα με πολλούς ειδικούς, θα ήταν ο αφοπλισμός της αστυνομίας. Όμως, μέχρι να συμβεί αυτό, αυτό που θα πρέπει να κάνει ο νομοθέτης είναι, τουλάχιστον, να δημιουργήσει πιο αποτελεσματικά μέσα καταδίκης για τις περιπτώσεις κακοποίησης, οι οποίες, δυστυχώς, αποτελούν ρουτίνα στη χώρα μας (δεν κουράζομαι να το επαναλαμβάνω!). Δεν είναι δυνατόν κάθε μέρα η αστυνομία να σκοτώνει, να δέρνει, να κακομεταχειρίζεται και να το αφήνουμε σα να μην συμβαίνει τίποτα!
Οι διεθνείς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων συχνά επικρίνουν και καταγγέλλουν κυβερνήσεις όπως η Βενεζουέλα και η Κούβα, μεταξύ άλλων, ως “παραβάτες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων”. Ωστόσο, δεν βλέπω να κάνουν το ίδιο για τη Βραζιλία, μια χώρα που έχει το μεγαλύτερο ποσοστό θανάτων ως αποτέλεσμα αστυνομικών ενεργειών σε όλη τη Λατινική Αμερική. Αναρωτιέμαι ποια βάρη και μέτρα χρησιμοποιούνται για την ταξινόμηση των χωρών ως δημοκρατικών ή αντιδημοκρατικών, παραβιαστών και μη παραβιαστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Τι είδους δημοκρατική χώρα με τέτοιους ντροπιαστικούς αριθμούς αποδέχεται να έρχεται προς ψήφιση στο Κοινοβούλιο σχέδιο νόμου που δίνει ακόμη μεγαλύτερη κατασταλτική εξουσία στις δυνάμεις ασφαλείας; Τι είδους κράτος είναι η Βραζιλία; Τι είδους κοινωνία μπορεί να ανεχθεί νόμους όπως αυτός; Τι είδους άνθρωποι γινόμαστε ανεχόμενοι τη συγκάλυψη σε πράξεις βίας των σωμάτων ασφαλείας;
Ελπίζω ότι θα μπορέσουμε να κινητοποιηθούμε και να ασκήσουμε πίεση στη νομοθετική εξουσία, ώστε αυτή η αλήτικη πρόταση να μην εγκριθεί στην Ολομέλεια.
Μετάφραση από ισπανικά: Pressenza Athens.
