Τα δύο πολυπληθέστερα έθνη του κόσμου έχουν μια υποβόσκουσα συνοριακή διαμάχη που χρονολογείται εδώ και δεκαετίες και κατά καιρούς γίνεται είδηση στα δυτικά μέσα ενημέρωσης. Το 2020 σκοτώθηκαν 24 στρατιώτες εξαιτίας της. Θα ήταν λιγότερο ανησυχητικό αν κανένα από τα δύο έθνη δεν ήταν οπλισμένο με πυρηνικά όπλα, αλλά δυστυχώς αυτό δεν ισχύει και το γεγονός ότι η ένταση αυτή παρατείνεται εμποδίζει τις προοπτικές για παγκόσμιο πυρηνικό αφοπλισμό. Πώς ξεκίνησε όμως αυτή η σύγκρουση;
Δεν είναι άγνωστο ότι οι χώρες που είχαν αποικιστεί στο παρελθόν, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προβλήματα που δημιουργήθηκαν λόγω της αποικιοκρατίας. Οι αποικιοκράτες έχουν προ πολλού εγκαταλείψει τις ακτές αυτών των τόπων, αφήνοντας τους ανθρώπους να μαζέψουν τα κομμάτια των προβλημάτων που εκείνοι δημιούργησαν. Η συνοριακή διαμάχη Ινδίας-Κίνας είναι ένα τέτοιο ζήτημα που θα μπορούσε να είχε επιλυθεί εδώ και πολύ καιρό. Αυτό δεν σημαίνει ότι το ζήτημα υφίσταται μόνο εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο το χειρίστηκαν οι Βρετανοί, αργότερα η ανεξάρτητη κυβέρνηση της Ινδίας φέρει επίσης κάποια ευθύνη. Αλλά δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι οι σπόροι του προβλήματος είχαν σπαρθεί πολύ παλιά, όταν η χώρα βρισκόταν υπό ξένη κυριαρχία.
Η συνοριακή διαμάχη προέκυψε στις αρχές της δεκαετίας του 1950, όταν η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας διεκδίκησε το Θιβέτ, μια κίνηση που δημιούργησε μεταξύ Ινδίας και Κίνας τα μακρύτερα μη οριοθετημένα σύνορα στον κόσμο. Αλλά η ασάφεια των συνόρων μεταξύ Ινδίας και Κίνας χρονολογείται από την εποχή της αποικιοκρατίας. Όπως αναφέρεται στο E-International Relations, “Οι βρετανικές πρωτοβουλίες για την οριοθέτηση των συνόρων των Ιμαλαΐων καθοδηγούνταν κυρίως από τον στρατηγικό ανταγωνισμό της με τη Ρωσία. [..] Στον δυτικό τομέα, η πρώτη προσπάθεια καθορισμού μιας συνοριακής γραμμής έγινε το 1865”. Η αβεβαιότητα σχετικά με τα σύνορα ξεκίνησε το 1846, όταν οι Βρετανοί ανέτρεψαν την αυτοκρατορία των Σιχ και διεκδίκησαν την εξουσία στην πολιτεία Τζαμού και Κασμίρ. Το κράτος παραδόθηκε στη συνέχεια στους ινδουιστές Ντόγκρα, οι οποίοι ήταν υποταγμένοι στους Βρετανούς, αλλά οι Ντόγκρα δεν είχαν σαφή γνώση για το πού βρισκόταν το σύνορο, λόγω των συνεχών μαχών μεταξύ των Σιχ, των Ντόγκρα, των Κινέζων και των Θιβετιανών, με την κάθε πλευρά να προσπαθεί να καταλάβει περισσότερα εδάφη. Στο τέλος, όταν σταμάτησαν οι μάχες, κανείς δεν ήξερε ποιανού η γη κατέληγε πού.
Η πρώτη προσπάθεια για τη χάραξη επίσημης συνοριακής γραμμής έγινε από τον Σερ Τζόνσον, τον τότε γενικό τοπογράφο της Ινδίας. Παρήγαγε περίπλοκες συνοριακές διεκδικήσεις που εκτείνονταν από το κράτος Ντόγκρα μέχρι τα βουνά Κουνλούν και περιελάμβαναν όλη την Κίνα Αξάι. Η πρόταση αυτή δεν έγινε ποτέ πλήρως αποδεκτή ούτε από τους Βρετανούς. Η δεύτερη ήρθε το 1897 από τον διευθυντή της βρετανικής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών Σερ Τζων Άρνταγκ, ο οποίος αναβίωσε τη γραμμή Τζόνσον, καθώς την θεωρούσε σημαντική για την εξασφάλιση στρατηγικού πλεονεκτήματος έναντι της Ρωσίας. Η γραμμή αυτή έμεινε τότε γνωστή ως γραμμή Άρνταγκ Τζόνσον.
Το φρικτό ζήτημα είναι ότι μεταξύ του 1865 και του 1897, οι Βρετανοί φάνηκε να παίζουν με διαφορετικές εκδοχές των βόρειων και βορειοανατολικών συνόρων του Κασμίρ ανάλογα με την απειλή από τη Ρωσία. Αυτό δείχνει πόσο ασήμαντο ήταν γι’ αυτούς το θέμα των συνόρων. Το άλλο σημαντικό σημείο που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι καμία από αυτές τις διαφορετικές προτάσεις συνόρων δεν παρουσιάστηκε ποτέ στην Κίνα. Η μόνη που παρουσιάστηκε ήταν η γραμμή Μακάρντεϊ-Μακντόναλντ του 1899, αλλά αυτή δεν έγινε ποτέ επίσημα αποδεκτή από τη δυναστεία των Μαντσού που κυβερνούσε τότε την Κίνα. Ως εκ τούτου, η αβεβαιότητα των συνόρων αφέθηκε να φουντώσει στο σημείο που βλέπουμε σήμερα. Όλες οι επιλογές συνόρων ήταν άτυπες. Οι Βρετανοί επέλεγαν ποια σύνορα θα χρησιμοποιούσαν ανάλογα με την ευκολία τους.
Έτσι, μπορεί να υποστηριχθεί ότι ο πόλεμος Ινδίας-Κίνας το 1962 ήταν αποτέλεσμα της μη δέσμευσης της βρετανικής κυβέρνησης απέναντι στα σύνορα, αφήνοντας τη χώρα σε μια κατάσταση ρευστότητας ως προς το τι έπρεπε να κάνει. Η Ινδία αντιμετώπιζε τότε τόσα πολλά εσωτερικά ζητήματα που προέκυπταν από τη νέα ανεξαρτησία της και την καταστροφική σύγκρουση με το Πακιστάν, ώστε η συνοριακή διαμάχη παραγκωνίστηκε στη λίστα προτεραιοτήτων.
Τα ανατολικά σύνορα της Ινδίας παρέμειναν αμφιλεγόμενα, επειδή οι Βρετανοί ήταν ικανοποιημένοι από την κατοχή των πεδιάδων του Βραχμαπούτρα, καθώς η επέκταση της δικαιοδοσίας στα βουνά δεν είχε ούτε στρατηγική, ούτε εμπορική αξία. Απλώς για να οριοθετηθεί η ευθύνη “οι πρόποδες χωρίζονταν από μια εξωτερική γραμμή που αντιπροσώπευε τα εξωτερικά εδαφικά σύνορα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και μια εσωτερική γραμμή που απαγορευόταν να διασχίζεται χωρίς άδεια”. (E-International Relations) αυτό και πάλι ήταν απλώς μια άτυπη αόριστη οριοθέτηση που συνεχίστηκε.
Το 1914 έγινε άλλη μια προσπάθεια επίλυσης του ζητήματος. Οι Βρετανοί διοργάνωσαν μια διάσκεψη στη Σίμλα της Ινδίας, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι τόσο της Κίνας όσο και του Θιβέτ. Εκείνη την εποχή η Κίνα διέθετε μια αδύναμη κεντρική κυβέρνηση, γεγονός που έδινε εμπιστοσύνη στους Βρετανούς ότι θα ήταν εύκολο να κάνουν την Κίνα να συμφωνήσει με τα αιτήματά τους. Ωστόσο, η Κίνα αρνήθηκε σθεναρά να δεχτεί την πρόταση, αλλά οι Βρετανοί προχώρησαν και υπέγραψαν τη συμφωνία με λίγους αντιπροσώπους του Θιβέτ ούτως ή άλλως για να τεθεί σε ισχύ αυτό που είναι γνωστό ως Γραμμή ΜακΜόχαν. Η γραμμή εκτείνεται από τα ανατολικά σύνορα του Μπουτάν κατά μήκος της κορυφογραμμής των Ιμαλαΐων μέχρι να φτάσει στη μεγάλη στροφή του ποταμού Μπραχμαπούτρα, όπου ο ποταμός αναδύεται από τη θιβετιανή του πορεία στην κοιλάδα του Άσαμ. (Britannica). Ακόμη και μετά την υπογραφή, η Κίνα δεν αποδέχθηκε ποτέ αυτά τα ad hoc σύνορα, υποστηρίζοντας ότι το Θιβέτ δεν ήταν ανεξάρτητη χώρα και επομένως δεν είχε δικαίωμα να αποφασίζει για τα όρια των συνόρων του.
Ακόμα και μετά από όλα αυτά, υπήρχε σχετική ειρήνη μεταξύ Ινδίας και Κίνας μέχρι το 1960, όταν οι εκπρόσωποι των δύο εθνών συναντήθηκαν ξανά. Ένα άρθρο του Frontline ανέφερε ότι: “Η κινεζική κυβέρνηση προσφέρθηκε να αναγνωρίσει τις αξιώσεις της Ινδίας επί του Αρουνατσάλ Πραντές μέχρι τη γραμμή ΜακΜόχαν σε αντάλλαγμα την αναγνώριση από την Ινδία των αξιώσεων της Κίνας επί της χερσονήσου Αξάκι Κίνας. Ο Νεχρού απέρριψε την προσφορά και υιοθέτησε μια άκαμπτη διπλωματική στάση στο συνοριακό ζήτημα”.
Θα ήταν άδικο να πούμε ότι οι Βρετανοί είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι για τη διαμάχη που υπάρχει σήμερα- οι Ινδοί διπλωμάτες έχουν επίσης το μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί. Αλλά δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ποιος την ξεκίνησε και ποιος πληρώνει το τίμημα σήμερα.
Αυτό το άρθρο είναι ένα από μια επερχόμενη σειρά άρθρων προκειμένου να κατανοήσουμε τη συνοριακή διαμάχη Ινδίας-Κίνας στην πολυπλοκότητα και το βάθος της.
